Orta Asya yerine Türkistan olarak belirttiğim bu coğrafya bozkırları, uçsuz bucaksız yolları, hırçın atları, göçebe hayatları ve de doğal yaşamı ile büyüleyici bir ortam sunmakta. İslam’ın yayıldığı ve de aydınlık çağını derinden yaşadığı ipek yolunun farklı bir mistik ruhu olduğu ise aşikâr.

Hayatıma dair edindiğim niyetleri ertelemeyi hiç sevmedim, yarının bizlere ne sunacağı meçhul. Uzun bir pandemi ve kısıtlama dönemi geçirdik. Nitekim Türkistan bende, ne zamandır gitmek istediğim ve bir o kadar da merak ettiğim coğrafyanın adıydı.

Kurban bayramını bu bağlamda değerlendirmek istedim ve yolculuğuma iş hayatı yoğun olan bir haftayı geride bırakarak ilk Taşkent’e uçarak başladım. Taşkent havalimanından çıkışımla Özbekistan’da birçok taksicinin müşteri kapma ortamına düşmüş olsamda onlardan sıyrılarak yerli gençlerin yardımıyla bir App üzerinden Semerkand’a gitmek için otobüs istasyonuna taksi buldum. Otobüs o gün yok olsa da paylaşımlı taksi ile birkaç saat uzaklıktaki Semerkand yolunu tuttum.

Semerkand, tam bir masal şehri. Mistik bir havası ve muazzam bir mimarisi var, gecesi ve gündüzü ayrı güzel. Geceleyin şehir iyi bir ışıklandırma ile kendisini daha bir dışa vurmakta. Sokaklar kalabalık, aileler ve gençler dışarıdalar, etraf ise cıvıl cıvıl. Diğer gün erkenden Kütüb-i Sitte’nin sahibi sahih hadisler bize ulaştırmakta çok büyük katkısı olan ünlü muhaddis İmam Buhari’nin türbesine gidiyorum ama nasiptir ki Türkler tarafından inşaat halinde olduğundan, askerler tarafından korunduğundan ve de çalışmaları sürdüğünden içine giremedim. Mekânın hemen yanındaki dua yerinde vakit geçirip, hediyelik eşyalar satan panayırı dolandım. Bayram zamanında gitmeme rağmen Semerkand’ta ciddi bir bayram ortamı yaşadığımı söyleyemem ama şehrin bir manevi havası olduğu aşikâr. Semerkand’ta keza Hanefi mezhebinin itikad imamı Maturidi’nin türbesini ziyaret etme şansım oldu.

Öyle bir yer ki Semerkand birçok islam aliminin makamları burada, İslam dininin yayıldığı merkezi bir konuma sahip, ben de ziyaretlerde bulundum. Şehirde daha öncesinde ciddi bir Yahudi nüfusuna sahip olduğu bilgisine ulaşıyorum ve yerliler ile edindiğim sohbetlere göre islamın yayıldığı coğrafya olduğu için misyonerler tarafından yozlaştırılmaya çalışılan yerlerin başından biri olduğu yorumları ile de karşılaştım. Elbette şehir İpek yolu üzerinde olduğundan ve önemli bir ticaret merkezi olması nedeniyle aynı zamanda çok tarihi bir yere sahip. Bibi Hanım Camii, Medreseler, Gür-i Emir Türbesi,  Hızır Camiisi, Siyab Bazaarı başlıca gezilmesi gereken noktalar ama bunun dışında şehrin kalbinin attığı nokta Registan Meydanıdır. Geceleyin bu meydan renkli ışık gösterileri ile farklı bir atmosfere sahip. Diğer taraftan gece saatlerine kadar şehir hareketli ve güvenli diyebilirim.

Buhara şehrine tren ile Semerkand’tan varıyorum ama hava inanılmaz sıcak. 45 ®C’nin üzerinde bir sıcaklık oldukça bunaltıyor. Miri-Arab Medresesi,  Kalyan Minare, Kalyan Cami, Leb-, Havuz Meydanı, Ark Kalesi gibi önemli tarihi yerlerini gezip, kapalı çarşılarında dolandım. Derken Sünni İslam Tarikatı’nın hocası Nakşibendi’nin türbesini ziyaret etme imkanı buldum. İslam dünyası için en önemli merkezlerden biri olan Buhara şehri sıcak havası ve manevi iklimi ile hafızama kazınıyor. Gece yataklı tren ile Taşkent yolculuğum başlıyor. Tren çok kalabalık, onlar için yabancı olduğum aşikar ama insanlar yardımsever.

Taşkent, tam bir başkent. Emir Timur Meydanı, Özgürlük Meydanı, Medreseleri, Alay Çarşısı derken gezilecek yerleri tükeniyor. Modern yapısı ile öne çıkan şehir çok beni sardığını söyleyemem. Fiyatlar Türkiye’ye ile eş değer hatta bir tık pahalı diyebilirim, bu nedenle beni şaşırtıyor. Bir diğer husus çok fazla taksicilik ile geçinen resmi taksi olmayan araç kullanıcıları var. Özbekistan’ın şehirler genel olarak toplu taşıma ile ilgili ciddi bir eksikliğe sahip. Diğer taraftan döviz değiştirme ofisleri olmaması, dövizi sokaklarda vatandaş ile çevrilmesi, neredeyse hiçbir yerde kart geçmemesi seyahati zorlaştıran detaylar arasında. Muazzam bir el işçiliğine ve mimariye sahip Özbekistan, bu zamana kadar yaptığım seyahatlerden en önde gelen ülke olarak bende yerini alıyor.

Taşkent’ten Kazakistan’ın şehri Çimkent’e gece saatlerinde varıyorum. Türk halk sufilik geleneğinin kurucusu Hoca Ahmet Yesevi’nin Türkistan’daki türbesine gitmek aslında en büyük gayem ama ulaşımı biraz zor olduğunu söyleyebilirim. Türkistan, Türk coğrafyasının önemli duraklarından biri olan konuma sahip. Bir Profesör Hocam Orta Asya kelimesini kabul etmiyor, bu coğrafyayı Türkistan ile tanımlıyor. Türkistan şehir yapısı, beklediğimin çok üzerinde güzellikte ve modernizme sahip bir şehir. Her ne kadar öneminden bahsetsem de yeterli bir turistik popülasyona henüz sahip değil. Hoca Ahmet Yesevi’nin türbesi ve turistik başlıca noktalarını ziyaret ettikten sonra Bişkek’e Çimkent üzerinden geri yola koyuluyorum. Gece otobüsü ile gittiğim bu yol 12 saat kadar sürüyor.

Bişkek, 1850’ler ile göçebe kültürü taşıyan Türk’lerin yerleşik hayata geçmesi ile yeni olan şehir yapısına sahip. Şehir köklü bir geçmişe sahip olmaması nedeniyle çok gezilecek yere sahip olduğunu söyleyemem. 7 yıllık St. Petersburg’tan arkadaşım Elnara ve eşi Sasha birkaç aydan beri burada geçici süreliğine yaşamaktadır. Şehir rehberi arkadaşım Elnara’nın burada olması şehri gezmem açısından bana inanılmaz rahatlık sağlıyor. Şehirde Rus yanlısı birkaç tane kadın kahraman heykellerinin öne çıkması dikkatimi çekiyor. Diğer taraftan, şehrin çarşı ve pazarları hareketli bir yapıdadır.

Niyetimde Karakol’a gitmek varken yolun kötü durumundan ötürü yakınında diğer turistik Issık Kul tarafında Cholpan Ata’ya gidiyorum.  Issık Kul, sırtını dağlara yaslamış müthiş bir doğaya sahip bir yer. Genel olarak birçok su sporu ve de eğlencesine açık turistik bir göl olduğunu söylemek mümkün. Petroglyphs müzerine vakit kısıtlı olduğu içi gidemesem de güzel ve doğa harikası bir yerde bulunmakla mutlu olarak ayrıldım.

Cholpan Ata’dan Almati’ye gece saatlerinde varıyorum. Almati beklentimin çok üzerinde modern bir şehir yapısına sahip. Medeo dağlarına sabah saatlerinde yürüyüşe çıkıyorum. İnsanların nefes nefese kaldığı uzun uzadıya merdivenlere sahip turistik yerde geziniyor ve arkadaşlar ediniyorum. Aslında Büyük Göl’e gitmek istesem de gün dolayısı ile kapalı olduğu bilgisine ulaşıyorum. İnanılmaz güzel doğa yapısının yanı sıra belli başlı tarihi ve önemli yerleri ile güzel bir şehir. Kazakları oldukça Korelilere benzetiyorum. Kızlar ise oldukça modern ve süslü. Her yerde Krill alfabesi yazılı olması okuma ve okuduğunu anlama konusunda biraz daha zorluk oluşturuyor. Şehrin İstiklal Caddesi ise Arbat denilen alanda konumlanmıştır. Almati’de ayrıca çok öğrenci ile de karşılaşıyorum.

Genel olarak coğrafya, şehirlerarası seyahatlar için epey zor bir ulaşım imkanı sunmaktadır. Türkler olarak aynı gen kodlarına sahip oluşumuzu randevu konusunda yaşanan özensizlik, saat kavramının esnek oluşu gibi tipik özellikler ile görmek mümkün. Rahatsız olduğum hususlardan bazıları ise sıklıkla yere tüküren ya da çöpünü yere atan insanlarla karşılaşmamla birlikte uyanık taksi şoförleri ya da turist görüp fahiş fiyatlardan ürünlerini satmak isteyen tüccarların tutumlarıydı. Açıkçası tüketim ürünleri Türkiye’deki fiyatlar ile karşılaştırıldığında şaşırtıcı şekilde biraz daha pahalı kaldığını söyleyebilirim.

Yemek kültürleri birbirine yakın olduğu söylenebilir. Bu vesile ile helal at eti yeme ve milli türk içeceği kımız içme şansım oldu. Bunlar benim için biraz farklı milli mutfak tecrübeleri olmakla birlikte nun, somsa, bağursak, mantı gibi birçok milli tatları da yine yerinde tatma şansı buldum. Bununla birlikte ülkelere ait genel gözlemimde, Türklere karşı bir milli ilgiden ziyade dini bir kardeşlik hissiyat ve bağı bulunmasıdır. Bölgenin istikrarsız bir yapıya sahip oluşu hem ulusal hem de uluslararası politikaların sürekli değişime uğramasına neden olmakta, bu durum ise kaotik bir düzen oluşturmaktadır.

Yine şehir içi ve dışı ulaşım konusu oldukça sıkıntılı diyebilirim. Diğer birçok ülkeye göre çok daha düzensiz ve yetersiz bir ulaşım ağına sahip. Rusça, iletişim için önde gelen bir dil olmakla birlikte Türk dizilerin etkisi ile Türkiye Türkçesi kimi kişilerce anlaşılıyor olsa da diyalog noktasında istenilen seviyede bir iletişim kurulması konusunda yetersiz kalıyor. Seyahatim boyunca en çok karşılaştığım ve de sanki bir soru dizi kalıbı şekliyle bana yöneltilen 3 soru nerelisin, tek misin ve evli misin şeklindeydi. Kadim İpek Yolunun bir parçası, ata diyarı Türkistan coğrafyası tüm güzellikleri ile dünya gözüyle görmenin nasip olduğu seyahat olarak hafızamda bir iz bıraktı ve de sonrası için de daha geniş bir ziyarette tekrardan bu coğrafya ile buluşmanın niyetinde bulundum.

This geography, which I refer to as Turkistan instead of Central Asia, offers a fascinating environment with its steppes, vast roads, combative horses, nomadic lives, and natural life. It is obvious that the Silk Road, in which Islam spread and lived its enlightened age, has a different mystical spirit. I have never liked to postpone my intentions for my life; I don’t know what tomorrow will offer us. We’ve had a long period of pandemics and restrictions. Turkestan was the name of the geography that I wanted to go to for a long time and was curious about as well.

I wanted to evaluate Eid al-Adha in this context, and I started my journey by flying to Tashkent after a busy week in business life. Even though many taxi drivers in Uzbekistan caught me after I left the Tashkent airport, I was rid of them and found a taxi to the bus station to go to Samarkand via an App with the help of local youth. Although the bus was not that day, I took the shared taxi to Samarkand, which is a few hours away.

Samarkand is a fairy tale city. It has a mystical atmosphere and magnificent architecture; it is beautiful day and night. At night, the city reveals itself more with good lighting. The streets are crowded, families and young people are outside, and the place is lively. Early the next day, I go to the tomb of the famous muhaddis Imam Bukhari, the owner of Kutub-i Sitte, who contributed greatly to delivering authentic hadiths, but fortunately, I could not go into it because it was under construction by the Turks, was protected by the soldiers, and the work was ongoing. I spent time in the prayer place right next to the place and wandered around the fair selling souvenirs. Although I went during the feast, I cannot say that I experienced a serious holiday atmosphere in Samarkand, but it is obvious that the city has a spiritual atmosphere.

I also had the chance to visit the tomb of Maturidi, the creed imam of the Hanafi sect, in Samarkand. It is such a place that the offices of many Islamic scholars in Samarkand have a central location where the religion of Islam spread, so I made visits. I reach the information that there was a serious Jewish population in the city before, and according to the conversations I had with the locals, I encountered comments that it was one of the places where the missionaries tried to degenerate because it is the geography where Islam spread. Of course, the city also has a historical place, as it is on the Silk Road and is an important trade center. Bibi Hanım Mosque, Madrasahs, Gür-i Emir Tomb, Hızır Mosque, Siyab Bazaar are the main places to visit, but other than that, the heart of the city is Registan Square. At night, this square has a different atmosphere with colorful light shows. On the other hand, I can say that the city is lively and safe until night hours.

I arrive in Bukhara by train from Samarkand, but the weather is incredibly hot. A temperature above 45 ºC is quite overwhelming. I visited important historical places such as Miri-Arab Madrasa, Kalyan Minaret, Kalyan Mosque, Leb-, Pool Square, and Ark Castle and wandered around the covered bazaars. Then I had the opportunity to visit the tomb of Naqshbandi, the teacher of the Sunni Islamic sect. The city of Bukhara, one of the most important centers of the Islamic world, is engraved in my memory with its warm weather and spiritual climate. My journey to Tashkent begins with the overnight sleeper train. The train is very crowded, it is obvious that I am a foreigner to them, but the people are helpful.

Tashkent is the capital city. When you say Emir Timur Square, Freedom Square, Madrasahs, and Alay Bazaar, you are running out of places to visit. I can’t say that the city, which stands out with its modern structure, surrounded me very much. I can say that the prices are equivalent to Turkey and even a little more expensive, so it surprises me. Another point is that there are non-official taxi drivers who make a living from taxing too much. Uzbekistan’s cities in general have a serious lack of public transport. On the other hand, the absence of currency exchange offices, the exchange of foreign currency with citizens on the streets, and the fact that cards are not accepted almost anywhere are among the details that make travel difficult. Uzbekistan, which has a magnificent handicrafts and architecture, takes my place as the leading country in my travels so far.

I arrive at Shymkent, the city of Kazakhstan, from Tashkent at night. Going to the tomb of Hodja Ahmet Yesevi, the founder of the Turkish folk Sufism tradition, in Turkestan is my biggest goal, but I can say that it is a bit difficult to reach. Turkistan has a position as one of the important stops in Turkish geography. A professor does not accept the word Central Asia, she defines this geography as Turkestan. The urban structure of Turkestan is a city with a lot more beauty and modernism than I expected. Although I talk about its importance, it does not have a sufficient touristic population yet. After visiting Hodja Ahmet Yesevi’s mausoleum and tourist attractions, I set off back to Bishkek via Shymkent. This road, which I go by night bus, takes about 12 hours.

Bishkek has a new city structure with the settled life of the Turks, who had a nomadic culture in the 1850s. Since the city does not have a deep-rooted history, I cannot say that it has many places to visit. 7 years of St. My friend Elnara and her husband Sasha from St. Petersburg have been living here temporarily for several months. Having my city guide friend, Elnara here gives me incredible comfort in terms of visiting the city. The prominence of several pro-Russian heroine statues in the city draws my attention. On the other hand, the city’s bazaars and markets are lively structures.

While I intended to go to Karakol, I go to Cholpan Ata, on the other touristic Issyk Kul side, due to the bad condition of the road. Issyk Kul is a place with magnificent nature, leaning its back on the mountains. In general, it is possible to say that it is a touristic lake open to many water sports and entertainment. Even though I couldn’t go to the Petroglyphs museum because time was limited, I was happy to be in a beautiful and natural place.

I arrive in Almaty from Cholpan Ata at night. Almaty has a modern city structure far beyond my expectations. I go for a morning walk in the Medeo Mountains. I wander the lengths of the tourist attraction with the stairs where people are out of breath and make friends. In fact, even though I want to go to the Great Lake, I reach the information that it is closed due to the day. It is a beautiful city with its unbelievably beautiful nature as well as certain historical and important places. I liken the Kazakhs quite a lot to the Koreans. Girls, on the other hand, are quite modern and fancy. The fact that Krill is written everywhere makes it a little more difficult to read and understand what you read. Istiklal Street of the city is located in the area called Arbat. I also meet many students in Almaty.

In general, geography presents a rather difficult transportation opportunity for intercity travels. It is possible to see that we have the same gene codes as Turks, with typical features such as carelessness about appointments and the flexibility of the concept of time. Some of the issues that bothered me were the attitudes of vigilant taxi drivers or merchants who saw tourists and wanted to sell their products at exorbitant prices, although I often encountered people who spit on the ground or threw their garbage on the ground. Frankly, I can say that consumer products are surprisingly a little more expensive compared to the prices in Turkey.

It can be said that the food cultures are close to each other. On this occasion, I had the chance to eat halal horse meat and drink the national Turkish drink, kumiss. Although these are slightly different national culinary experiences for me, I also had the chance to taste many national flavors such as a nun, somsa, intestine, and ravioli. However, my general observation of the countries is that there is a religious fraternal feeling and ties to the Turks rather than a national interest. The unstable structure of the region causes both national and international policies to constantly change, which creates a chaotic order. Again, I can say that the issue of transportation in and out of the city is quite problematic. Compared to many other countries, it has a much more irregular and inadequate transportation network.

Although Russian is a leading language for communication, Turkey Turkish is understood by some people with the influence of Turkish TV series, but it is insufficient to establish a desired level of communication at the point of dialogue. The three questions I encountered the most during my travel and were asked to me as if it were a series of questions were where are you from, are you single, and are you married. A part of the ancient Silk Road, the ancestral land of Turkestan, with all its beauties, left a trace in my memory as a journey where it was possible to see it with the eyes of the world, and I intend to meet with this geography again on a wider visit afterward.